گام به گام با گفتمان سیاسى روز برنامه اى از رادیو فرهنگ ، این هفته بخش نخست مفاهیم و مبانی اعدام ، تهیه و اجرا سارا فرزاد

اعدام نوعی کیفر و مجازات و به عبارتی دیگر اشد مجازات برای محکوم است. این کیفر یکی از موارد پیش بینی شده در قانون برخی کشورهاست که در آن به حکم قانون و بر اساس حکم دادگاه -عمومی، جنایی، نظامی و غیره- زندگی یک انسان سلب میشود. عربستان سعودی، چین، آمریکا، عراق و ایران دارای بالاترین آمار اعدام در جهان هستند

اعدام که در تاریخ حقوق کیفری سنگینترین مجازات بشری به شمار میرود از دیرباز در جوامع و ملتها جهت برخورد با ناقضان قانون خود وجود داشته است. اولین سند تدوینشده رسمی به جا مانده به ۱۸ قرن قبل از میلاد مسیح و حکومت حمورابی شاه بابل بازمیگردد که در آن مجازات ۲۵ جنایت، اعدام پیشبینی شده است. در یونان باستان نیز از مجازات اعدام جهت مجازات جرائمی چون قتل، خیانت و تجاوز و تحت قوانین دراکو به طور گسترده استفاده میشد اگر چه افلاطون معتقد بود اعدام تنها باید در مواردی اعمال شود که مجرم اصلاح ناپذیر است

از آن زمان تا کنون انواع روشهای مجازات اعدام در سراسر جهان شامل مصلوب کردن، غرق کردن، ضرب و شتم منجر به مرگ، سنگسار، سوزاندن در آتش، چهارمیل کردن، دار زدن، تیرباران، صندلی الکتریکی و تزریق کشنده و اتاق گاز جهت مجازات مجرمان به کار میرود براساس گزارش سازمان عفو بینالملل، ۲۳ کشور در سال ۲۰۱۶ مجازات اعدام را اجرا کردند. کشور های هم هستند که اطلاعاتی در مورد اعدامها منتشر نمیکنند که بیشتر چین و کره ی شمالی را میتوان نام برد

درگذشته اعدام در کشورهای بسیاری از جهان انجام میشد. امروزه اما تعداد زیادی از کشورها این روش مجازات را برچیدهاند یا کمتر آن را به اجرا درمیآورند. فشارهای افکار همگانی و سازمانهای مدافع حقوق بشر در کاهش صدور مجازات اعدام یا کنار گذاشتن آن دخیل بودهاند. بعضی کشورهای جهان .از راه برگزاری همه پرسی، اعدام را از قوانین قضایی خود برداشته اند نحوه انجام یا عدم انجام مجازات اعدام در کشورها معمولاا به چهار دسته تقسیم میشود. تا ماه مارس سال ۲۰۱۵، از ۱۹۵ کشورهای مستقل که عضو یا ناظر :سازمان ملل متحد بوده اند ، در ۱۰۳ کشور (%۵۳) مجازات اعدام وجود ندارد ، در ۶ کشور (%۳) مجازات اعدام به جز برای جرائم در شرایط خاص (مثل زمان جنگ) منسوخ شده است

در ۵۰ کشور (%۲۶) مجازات اعدام علیرغم وجود قانون مورد استفاده قرار نمیگیرد یا متوقف است

.در ۳۶ کشور (%۱۸) مجازات اعدام قانونی است و انجام میشود

در میان کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان، تنها ایالات متحده و ژاپن به اجرای اعدام ادامه داده اند. در آغاز سال ۲۰۱۳ میلادی، تعداد ۱۳۰ نفر در ژاپن در فهرست اعدام بودند. ژاپن این افراد را در گروههای چندنفره اعدام میکند و اجرای این مجازات در میان بیش از ۸۰ درصد مردم آن کشور هوادار دارد.

همچنین مجازات اعدام در پرتغال در سال ۱۸۶۷ لغو شده است. حکم اعدام تا سال ۱۹۷۶ و تنها در زمان جنگ و در موارد معدود در پرتغال میتوانست صادر شود. مجازات اعدام در دوران دیکتاتوری آنتونیو ده الیویرا سالازار (۱۹۲۶ ۱۹۷۴) یک بار هم اجرا نشده است.

 و اما در ایران

اعدام در ایران قانونی است. جرائمی که در قانون برای آنها اعدام پیشبینی شده شامل قتل، تجاوز، آزار جنسی کودکان، لواط، مساحقه(در صورت تکرار عمل)، قاچاق مواد مخدر، سرقت مسلحانه، آدمربایی و محاربه میشوند. بنا بر گزارش احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران، از اول ژوئیه ۲۰۱۳ تا آخر ژوئن ۲۰۱۴ (۱۰ تیر ۱۳۹۲ تا ۹ تیر ۱۳۹۳)، تعداد اعدام شدگان در ایران به رقم کم سابقه ۸۵۲ نفر رسیده است. آقای شهید، در ششمین گزارش خود از وضعیت حقوق بشر در ایران، که برای بررسی در نشست اکتبر مجمع عمومی سازمان ملل متحد تهیه شده، تصریح کرده که در ششماهه اول سال ۲۰۱۴ (۱۱ دی ۱۳۹۲ تا ۹ تیر ۱۳۹۳) ۴۱۱ نفر .اعدام شدهاند که ۸ نفر آنها هنگام ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال سن داشته اند، این تعداد اعدام در سال ۲۰۱۴ در حالی صورت گرفته که روند صدور احکام اعدام در ایران در یک دهه گذشته، رو به افزایش بوده و از ۹۹ مورد در سال ۲۰۰۴، به ۶۸۷ مورد در سال ۲۰۱۳ رسیده است ، بنا بر گزارش سازمان عفو بین الملل ایران در سال ۲۰۱۴ میلادی در اجرای حکم اعدام پیشتاز بود. بر اساس این گزارش بیشترین حکم اعدام در جهان در این سال در ایران اجرا شده است

اعدام از دیدگاه اسلام مواردی از این دست را شامل می شود اعدام قصاص، این اعدام در قبال قتل عمد اجرا میشود و دارای شرایط خاصی است. حضور شاکی خصوصی در آن به قدری پررنگ است که آن را از قلمرو قواعد آمره .خارج میکند و اجازه ولی فقیه و دیگر عوامل در آن مؤثر است . اعدام حد ، با توجه به تعاریف فقها از «حد»، اعدام حدی را میتوان اینگونه تعریف کرد: «مجازات مرگی است که از طرف شارع معین شده و نمیتوان آن را به کمتر از :مرگ تقلیل داد.» اعدام حدی بر طبق یک تقسیمبندی، دارای انواع زیر است ، جرایم جنسی شامل زنا (زنای محصنه یا با محارم یا به عنف یا غیرمسلمان با زن مسلمان) و لواط جرایم علیه دین و امنیت اجتماعی

شامل محاربه و ارتداد ، جرایم تکرار جرم همچون تکرار سه بار زنا که برای بار چهارم، حد اعدام جاری میشود .

اعدام تعزیر، مجازات مرگی است که از سوی حاکم معین میشود. عموم فقهای شیعه اعتقاد دارند که اصل در تعزیرات مادون حد است، ولی برای عدول از این اصل و اجرای مجازات بالاتر از حد، میتوان به یکی از سه علت ذیل استناد کرد و اعدام تعزیری را جایز شمرد. این علل عبارتند از: «مصلحت فرد و جامعه»، «افساد فی الارض» و «نهی از منکر». در میان فقهای اهل سنت نیز اختلاف هست، اما .در برخی موارد، اعدام تعزیری را پذیرفتهاند

در خصوص اعدام، به ویژه اعدام قصاصی و حدی، مبانی حقوق کیفری اسلام با مبانی حقوق غربی از لحاظ ماهیت، متفاوت است. بر اساس مبانی ایدئولوژیک اسلامی، قانون خدا از روی علم و اطلاع کامل و جامعی است که از انسان و محیط پیرامون وی دارد. از اینرو، به گونهای وضع شده که تا ابد نیاز به تغییر نداشته باشد. اما در مبانی حقوق غربی قوانین موضوعه بشری با گذشت زمان و ادراکات جدیدی که بشر از جهان پیرامون خود پیدا میکند، تغییر میکند

واما سخن اخر قانون مجازات اسلامی را شاید بتوان بی رحمانه ترین قانون های مجازات بشری دانست با مراجعه به این قوانین می بینید که چگونه حاکم شرع با تفسیر به رای های صرفا شرعی ونه حقوق بشری دست خود را باز تا ظلم وخفقان واستبداد را بر مردم به حکم دین و خدا و قران روا دانسته وبه هر بهانه

اعدام این روش منسوخ شده ویا حداقل به کار گرفته شده را در حد وسیعی از جرم ها بدون رعایت محدودیت به عنوان اعدام تغزیری به کار گیرد

اعدام های سیاسی- عقیدتی بدون محدودیت از جمله اعدام های تعزیری است که حکومت سلطنت ولایت فقیه به خود اجازه داده است با دست باز به این جنایت ها دست بزند

دوستان وعزیزان همیشه همراه به پایان بخش اول برنامه با موضوعیت اعدام رسیدیم در بخش های آتی به تفصیل در مورد قوانین بین اللملی حقوق بشر اعدام در قوانین مجازات اسلامی ایران ی پردازیم

رادیو فرهنگ را به دوستان خود توصیه کنید

شادزی مهرافزون