اشاره: کارگران ایران در شرایطی اول ماه می را گرامی می‌دارند که حداقل دستمزد ۸۱۲ هزار تومانی و تعطیلی پرشتاب کارخانه‌ها، وضعیت معیشتی این قشر از زحمتکشان جامعه را بسیار بدتر از گذشته کرده است.
آنها مداوم از کار بیکار می‌شوند، حقوقشان معوقه می‌شود، حبس می‌شوند، به سختی تلاش می‌کنند و در نهایت روزگارشان می‌گذرد اما به خون جگر!
بسیاری از فعالان صنفی به دلیل اعتراض به وضع موجود به زندان افتاده یا از کار اخراج شده‌اند. گفته شده کماکان فعالان کارگری در دادگاه‌های ناعادلانه و یک طرفه، بدون داشتن وکیل در حال سپری کردن دوران طولانی‌مدت حبس با شرایط بسیار بد در زندان‌های ایران هستند.
مراسم روز جهانی کارگر به دلیل این بازداشت‌ها و سرکوب اتحادیه‌های مستقل کارگری، در سال‌های پس از استقرار حکومت اسلامی، از فضاهای عمومی به مکان‌های خلوت‌تر منتقل شده است.
به مناسبت فرارسیدن روز جهانی کارگر اول ماه می، به سراغ «محمود صالحی» از فعالان سرشناس کارگری در ایران، «مهرداد امین وزیری» از فعالان کارگری که به تازگی از ایران خارج شده و همچنین «فرشید هکی» نویسنده و مدرس دانشگاهی در رشته اقتصاد رفته‌ایم و دیدگاه‌ها و نظرات آنان را جویا شده‌ایم که در پی می‌خوانید و پیام آنان را می‌شنوید.
تمام اعتراضات کارگران سرکوب شده است/ ما به حداقل دستمزد اعتراض داریم
محمود صالحی فعال کارگری و از بنیانگذاران کمیته هماهنگی برای ایجاد تشکل‌های کارگری
روز جهانی کارگر گرامی باد؛
کارگران؛
امسال در شرایطی به پیشواز اول ماه می‌رویم که سرمایه‌داری با تصویب کردن حداقل دستمزد ۸۱۲ هزار تومان یعنی تقریبا سه برابر زیر خط فقر ما را بیش‌تر به فقر و مرگ تدریجی نزدیک می‌کند. اعتراضات کارگری در سال گذشته چشمگیر بوده و تمام اعتراضات کارگران سرکوب شده است؛ از جمله کارگرانی که برای احقاق حق و برای حقوق معوقه در میدان مبارزه بودند، برای آنان پرونده‌سازی کرده‌اند و ده‌ها نفر کارگر را به اتهام این که خواستار حداقل دستمزد معوقه بوده‌اند، به زندان، شلاق محکوم کرده و امروزه ده‌ها نفر از کارگران در زندان هستند در سال گذشته با اعتراضات خود به نظام سرمایه‌داری و حامیان آنان گفتند ما به حداقل دستمزد اعتراض داریم.
بنابراین حداقل دستمزدی که برای ما کارگران در نظر گرفته شده است نمی‌توانیم با آن زندگی کنیم که این حداقل سه فقره زیر خط فقر است؛ بنابراین ما به این حداقل دستمزد اعتراض داریم.
در سال گذشته صدها کارگر از کار اخراج شده‌اند، ما خواستار بازگرداندن کارگران اخراجی به محل کار و پرداخت حقوق معوقه آنان هستیم.
یک بار دیگر اول ماه می را به همه کارگران و به همه‌ی زحمتکشان و تمام کارگران جهان تبریک می‌گویم و امیدوارم سالی که در پیش داریم سالی باشد با اتحاد و همبستگی بر علیه نظام سرمایه‌داری و همه کارفرمایان. به امید موفقیت.
سرمایه‌دار بخش دولتی و خصوصی هیچ فرقی ندارند، نباید مانع شد تا کارگران اعتراضات صنفی خودشان را برگزار کنند
مهرداد امین وزیری فعال کارگری و عضو پیشین کمیته هماهنگی برای ایجاد تشکل‌های کارگری و عضو شورای زنان سنندج
درود و عرض ادب دارم خدمت شنوندگان عزیز.
قبل از هر چیزی فرارسیدن روز اول ماه می ۱۲ اردیبهشت‌ماه، یعنی روز جهانی کارگر رو به همه دوستان و کارگران جهان و ایران تبریک میگم.
در ابتدا باید بگم که الان کارگران با وضعیت فقر و بیکاری شدیدی در ایران مواجه هستن. در سال ۱۳۹۴ اعتراضات زیادی رو در اعتراض به حداقل مزد مصوب که الان در امسال ۸۱۲۰۰۰ تومان شده، شاهد بودیم. این حداقل دستمزد در مقابل تورم و فساد و بیکاری و به نسبت خط فقر چند میلیونی در ایران ناچیز و یک ظلم بزرگ است. به مطالبات اصلی کارگران مختصرا در این فرصت کوتاه اشاره می‌کنم.
– پرداخت مزد واقعی کارگران به نسبت وضعیت اقتصادی جامعه ایران و جهان
– برگشت به کار کارگران اخراج شده در سراسر کشور
– پرداخت حقوق معوقه کارگران
– پایان دادن به پروسه اخراج، تهدید، دادگاهی و صدور احکام زندان و شلاق برای کارگران معترض و نمایندگان کارگران با اتهام‌های مثل اجتماع و تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام
– پایان دادن به قراردادهای موقت و قراردادهای سفیدامضا
– تعطیلی خانه‌های کارگر که در واقع نماینده‌های رژیم در جامعه کارگری هستند برای تغییر مطالبات واقعی کارگران و ابزاری برای پیاده کردن اهداف دولت و کارفرماها
– پایان برخوردهای امنیتی برای پایان دادن به اعتراضات کارگری
– مطالبه حقوق کارگران و احقاق حق کارگران نباید به اخراج کارگر ختم بشود
– رسیدگی به کودکان کار و خیابان و پایان دادن به کار اجباری کودکان. کودکان نباید از طریق مافیاهای وابسته به حکومت مورد سوءاستفاده برای کارهایی مثل کار دستفروشی قرار بگیرند.
– برابری حقوق زن و مرد در گرفتن دستمزدها و حقوق.
– برابری زن و مرد در اختیار گرفتن شغل و پایان دادن به تبعیض جنسیتی برای زنان شاغل
– حق ایجاد تشکل‌های صنفی و اتحادیه‌های کارگری مستقل باید رعایت شود.
– حق اعتراض صنفی و اعتراضات کارگری باید به شکل علنی و گسترده رعایت شود و نباید اعتراضات کارگران را سرکوب کنند.
در پایان باید بگویم که سرمایه‌دار بخش دولتی با سرمایه‌دار بخش خصوصی هیچ فرقی ندارد. سرمایه‌دار، سرمایه‌دار است و نباید مانع شد تا کارگران اعتراضات صنفی خودشان را برگزار کنند و تا زمان نابودی سرمایه‌داری نباید متوقف شد.
به امید رهایی و اتحاد تمام کارگران دنیا. دوباره یک می روز جهانی کارگر را گرامی می‌دارم. به امید دنیایی بهتر.
جا دارد در اینجا یادی کنیم از فعالان کارگری برجسته زنده‌یاد کوروش بخشنده و شاهرخ زمانی که برای جنبش کارگری زحمات زیادی کشیدند. به امید رهایی و اتحاد تمام کارگران دنیا.
تشکل تنها وسیله‌ای است که کارگران زن و مرد می‌توانند از آن طریق برای تامین منافع خود تصمیم بگیرند
فرشید هکی، نویسنده و مدرس دانشگاهی در رشته اقتصاد، حقوق و دبیرکل تشکل پیشتازان عدالت و حقوق ایرانیان
تشکل کارگری سازمانی است داوطلبانه و مستقل که از کارگران یک حرفه یا یک صنعت، صرف نظر از تفاوت‌های عقیدتی، سیاسی، مذهبی، جنسی و نژادی به منظور تأمین و حمایت از منافع گروهی و اعتلای موقعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کارگران ایجاد می‌شود.
قرن هجدهم را می‌توان سرآغاز شکل‌گیری تشکل‌ها و جنبش‌های کارگری و سوگیری حرکت‌های اعتراضی کارگران علیه ظلم و ستم کارفرمایان دانست. در این قرن، با ایجاد طبقه کارگر، لزوم دفاع از حقوق این طبقه و حمایت از منافع آنان، هر چه بیش‌تر احساس شد. از تبعات توسعه صنعت در این قرن، قوی شدن طبقه سرمایه‌دار و ناتوان شدن فرد کارگر در مقام مذاکره با کارفرما و از طرف دیگر رشد طبقه کارگر بوده است.
در این دوره، رابطه کارگر و کارفرما به علت تشکل و آگاهی نسبی کارگران از حالت اولیه که به نوعی ارباب و رعیتی شباهت داشت، فاصله گرفت. کارگران که به تدریج از میزان اهمیت و توانمندی‌های خویش در فرآیند تولید آگاهی می‌یافتند به فکر چاره افتادند تا با رفتارهای خشن، زورگویانه و استثمارگرانه کارفرمایان مقابله کنند. از این رو به فکر تشکل و انسجام افتادند و با همبستگی، به منظور مقابله با شرایط ناگوار تحمیلی بسیج شدند.
نخستین انجمن‌های کارگری در فرانسه و آمریکا، زیر تاثیر گسترش اندیشه‌های عصر روشنگری به‌ویژه اندیشه حقوق بشر پیدا شدند. اصلاح نظام دستمزدها از اهداف عمده تشکل‌های کارگری بوده است. اهداف اولیه تشکل‌های کارگری؛ بهبود وضع اقتصادی، تامین معاش، افزایش دستمزدها، پیشگیری از بیکاری، و مساعدت به کارگران در زمان نیاز و اضطرار بود.
واقعیت این است که تشکل تنها وسیله‌ای است که کارگران زن و مرد می‌توانند از آن طریق برای تامین منافع خود تصمیم گرفته و آن را مورد حمایت مستمر قرار دهند. یکی از ویژگیهای چنین تشکلی این است که در مقابل افراد خویش قبول مسوولیت کرده و آرزوها و تمایلات کسانی را که آزادانه وارد آن شده‌اند، به صورت مقاصد اصلی تعقیب می‌نماید. زیرا کارفرمایان و دولت هرچه قدر هم مصلح و خیراندیش باشند، بازهم نمی‌توانند وسیله تامین کامل منافع پراکنده کارگران را فراهم سازند. و حال آن که این امر از طریق تشکل‌های کارگری و با انجام یک انتخاب دسته‌جمعی و در نظر گرفتن منافع اکثریت وسیع امکان‌پذیرتر است.
سازمان‌های کارگری در کشورهای مختلف عناوین گوناگونی دارند. مانندغ اتحادیه، فدراسیون، کنفدراسیون، سندیکا، انجمن صنفی، کانون. به طور کلی هدف از تشکیل سازمان‌های کارگری حفظ و حمایت از منافع کارگران، کمک به افزایش بهره‌وری کار و مشارکت در کنترل امور اقتصادی و اجتماعی کشور است. البته میزان تاکید بر هر یک از هدف‌های فوق، متناسب با نوع نظام مستقر در کشور متفاوت است. اما صرف‌نظر از هر عنوانی، برای آن که سازمان‌های کارگری بتوانند کار ویژه خود را به نحو شایسته‌ای ایفا نمایند، موضوع مهم حفظ استقلال آنها در مقابل دولت و سازمان‌های کارفرمایی است.
اولین اتحادیه‌های کارگران ایران در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی تشکیل شدند. در این تاریخ، کارگران ماهر به خصوص کارگران چاپخانه‌ها در تهران، اتحادیه‌هایی را تشکیل دادند. از آن تاریخ تاکنون تشکل‌ها و سندیکاهای کارگری، در ایران، فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده‌اند. نقایصی قابل اصلاح به شرح زیرین در تطابق سیستم حقوقی ایران با معیارهای حقوق بشری، در زمینه آزادی سندیکایی، وجود دارد:
۱- عدم رسمیت و شناسایی حق تاسیس تشکل‌ها مطابق با استانداردهای بین‌المللی
۲- عدم استقلال در فعالیت برای سازمان‌ها و تشکل‌های کارگری موجود
۳- نظارت و دخالت نهادهای دولتی و نقض استقلال تشکل‌ها
۴- تبعیض در استیفای حق مشارکت در تشکل‌ها
۵- فقدان مبنای قانونی در حقوق موضوعه آزادی سندیکایی برای تمامیت مزدبگیران جامعه.
نکته شایان توجه و قابل تامل کلیدی در درک حق آزادی سندیکایی در ایران، این واقعیت است که علی‌رغم عضویت دولت ایران در سازمان بین‌المللی کار و پذیرش برخی مقاوله‌‌نامه‌های آن، دولت ایران، تاکنون عضویت در مقاوله‌‌نامه‌های بین‌المللی ۸۷ و ۹۸ کار که ناظر به آزادی و استقلال تشکل‌ها و سندیکاهای کارگری می‌باشند را تصویب نکرده است و از پذیرش آنها امتناع می‌کند که نشان‌دهنده نوعی ممنوعیت عام آزادی سندیکایی می‌باشد که در نتیجه آن پروسه تشکیل و فعالیت تشکل‌ها و سندیکاهای خودجوش و واقعی کارگری مسدود شده است.
نگاهی به پیشینه روز جهانی کارگر
روز کارگر، یادآور ۱۳۰ سال تلاش برای زندگی بهتر و انسانی است. اول ماه مه ۱۸۸۶ در اعتراض به ساعات کار زیاد باعث اعتصاب کارگران شیکاگو گردید و متاسفانه پلیس سرمایه‌داری با آتش گشودن به روی کارگران و سپس دستگیری رهبران آنها به جرم اخلال پس از محاکمه‌ای فرمایشی، ۵ تن از آنان را اعدام کرد. خون این کارگران پرچمی شد که هنوز هم از دوش کوشندگان کارگری به زمین گذاشته نشده است. اسپایز قهرمان در مقابل طناب دار اعلام کرد: «صدایی که امروز می‌خواهید خاموش کنید روزی در جهان طنین‌انداز خواهد شد.»
۱۳۰ سال از این واقعه می‌گذرد و هنوز زحمتکشان در سرتاسر جهان خواستار ۸ ساعت کار با مزدی مناسب، حق داشتن اعتصاب و اعتراض و راهپیمایی علیه ظلم سرمایه‌داری، و مصونیت کوشندگان کارگری از هرگونه مداخله پلیس سیاسی در اعتراضات کارگری را خواستارند. اکنون سال‌هاست که در کشور ایران کوشندگان کارگری و صنفی را به زندان می‌اندازند، آن هم به جرم برهم زدن نظم عمومی و امنیت!
در مورد پیشینه برگزاری و اولین مراسم روز جهانی کارگر در ایران، تاریخ‌های مختلفی ذکر شده است. اما فصل مشترک تمامی این تاریخ‌ها که اغلب تاریخ‌نویسان این دوره تاییدش کرده‌اند، ١١ اردیبهشت ١٣٠١ است.
نشریه پیام فلزکار در شماره هفتم خود که آن را در اردیبهشت ١٣۹١ منتشر کرد، با بررسی تاریخچه برگزاری مراسم روز جهانی کارگر در ایران، تاریخ اولین مراسمی را که کارگران ایرانی در این روز برگزار کردند، ١١ اردیبهشت ١٢۷۹ عنوان کرد. مراسمی که تنها با شرکت ١٣ نفر و آن هم به طور مخفیانه در شهر باکو برگزار شد.
در تمام بررسی‌های تاریخی صورت گرفته در مورد برگزاری روز جهانی کارگر در ایران، هیچ‌کدام از منابع تاریخی، اشاره‌ای به تاریخ مطرح شده از طرف نشریه پیام فلزکار نداشتند.
منابع تاریخی دیگری، اولین مراسم روز جهانی کارگر در ایران را گرامیداشت این روز در عمارت خیریه تبریز در ١١ اردیبهشت ١٢۹۹ ذکر کردند.
از سال ١٣٠۹، مراسم روز جهانی کارگر به دلیل بازداشت فعالان کارگری و سرکوب اتحادیه‌های کارگری از فضاهای عمومی به مکان‌های خلوت‌تر منتقل شد.
گزارش: آرون عسکری