دوستان وهمراهان گرامی زیباترین درودهای دلپذیر من وهمکاران عزیزم در رادیو فرهنگ را پذیرا باشید
امروز ودر این برنامه به بخش دوم کنش سیاسی بدون خشونت از نوع نافرمانی مدنی می پردازیم با ما باشید در این برنامه مـبارزه سیاسی در ساده ترین شکل آن ، عبارت است از: صف آرایی گروهی که نظم موجود را قـبـول نـدارنـد و در صـدد سـرنـگـونـی آن هـسـتـنـد، در مـقـابـل گـروه دیـگـر کـه از وضـع مـوجـود رضـایـت دارنـد و خواستار حفظ آن می باشند. سرنگونی نظم موجود و جایگزین کردن نظم دیگری به جای آن ، به روش های مختلفی انجام می شود که ممکن است همراه با خشونت و یا بدون آن باشد. این روش ها را راهبردها یا اسـتـراتـژی هـای انـقـلاب یـا مـبـارزه مـی گـویـنـد کـه شـامـل راهـبرد مبارزه مسلحانه ، مبارزه پارلمانی و مبارزه منفی یا نافرمانی مدنی می شوند
از نافرمانی مدنی تعاریف وتعابیر متفاوتی وجود دارد که به تعدادی از این تعابیر اشاره می کنیم: نافرمانی مدنی از نظر اصطلاحی عبارت است از: هر اقدام قانون شکنانه . آشکار و عمدی که با هدف جلب توجه همگان به نامشروع بودن برخی قوانین یا نادرستی آن ها از جنبه اخـلاقـی و عقلانی ، صورت می گیرد و یا اقدامی سیاسی است که در آن از اقتدار حکومتی به نشانه اعتراض اخلاقی ، سرپیچی می شود واژه دیـگـری که از نظر معنا به نافرمانی مدنی نزدیک است ، عدم خشونت است روش عـدم خـشـونـت در صـدد است تا از طریق وسایلی چون تظاهرات صلح .آمیز و اعتصاب های نشسته ، مخالفت خود را آشکار کند در ادبـیـات سـیـاسـی نیز ، از نافرمانی مدنی ، با تعابیر دیگری مانند مقاومت مخفی ، مبارزه مـنـفـی ، مـبارزه بدون خشونت ، مقاومت ملایم ، نافرمانی عمومی و عدم اطاعت از حکومت یاد می شود
یـکـی از راه های تغییر و دگرگونی نظام های سیاسی ، نافرمانی مدنی است . در دوران اخـیـر ایـن الگـو را گـانـدی ، رهـبـر اسـتـقـلال هند بنیان نهاد. وی از طریق مبارزه منفی یا نـافـرمـانی مدنی ، استعمار انگلیس را شکست داد و موفق به رهایی هند از یوغ بیگانگان شد. گاندی پس از آن به قهرمان مبارزه با استعمار . شهرت یافت الگـوی دیگر، نافرمانی مدنی را ساموئل هانتینگتون ارائه کرد. وی نافرمانی مدنی را در ذیـل امـواج سه گانه دموکراسی در قرن های نوزدهم و بیستم مورد بررسی قرار داد. به نظر وی ، بیشتر کشورهای دنیا طی سه موج از حکومت های اقتدارگرا عبور کرده و به حـکـومـت هـای دمـوکـراتـیـک رسـیـده انـد. هـانـتـیـنگتون برای تغییر رژیم های به اصطلاح اقـتـدارگـرا و مـخـالف آمـریـکـا دسـتـوراتـی را ارائه داده اسـت کـه در حال حاضر به عنوان انقلاب های رنگین مورد سوء استفاده قرار می گیرد
نافرمانی مدنی به معنای سر باز زدن فعالانه از پذیرش قوانین، تقاضاها یا دستورات معینی از سوی حکومت یا نیرویی اشغالگر تعریف شده است و یکی از روشهای مهم مقاومت غیرخشونت بار به شمار می آید. مردم از این شیوه برای مقاومت در مقابل قوانین ظالمانه استفاده می کنند. یکی از مهمترین تجلیات این شیوه ی مبارزاتی در هند در زمان مهاتما گاندی به اجرا درآمد. در انقلاب مخملی چکسلواکی و در آلمان شرقی برای برکناری دیکتاتورهای کمونیست نیز از این شیوه استفاده شد. همچنین مبارزان آفریقای جنوبی در مواجهه با رژیم آپارتاید از این شیوه استفاده کردند. مبارزان جنبش حقوق مدنی در امریکا و همچنین مبارزان جنبشی که اصطلاحا به جنبش آوازه خوانی شهرت یافت و کشورهای بالتیک را از اتحاد شوروی مستقل کرد این روش را پیشه خود ساختند. در انقلاب های دیگری مانند انقلاب نارنجی اوکراین و انقلاب گل رز در سال .۲۰۰۵ نیز این شیوه به کار برده شد نافرمانی مدنی از این ایده نشات می گیرد که انسان لازم نیست به لحاظ فیزیکی به مبارزه بپردازد، بلکه کافی است از آنچه که از او خواسته می شود تبعیت نکند. هنگامی که حکومت در مقابل خیل عظیم مردمانی قرار گیرد که ساکت بر جای خود نشسته اند ولی با کم کاری، عدم تبعیت از قوانین حکومت و … دستگاه حکومتی را فلج می کنند، کاری برای واداشتن مردم به تبعیت از دستش برنمی آید
شیوه های عمل متعددی برای نافرمانی مدنی وجود دارد. مهمترین و اصلی ترین ویژگی که تمامی این شیوه ها را به هم پیوند می دهد، نافرمانی و سرپیچی از قوانین و دستورات حکومت است. این اقدام از انجام کار ساده در اداره تا دستور سرکوب امتداد می یابد. نافرمانی در انجام کارهای اداری باعث فلج شدن دستگاه دولتی می شود و مشکلات دولت را افزایش می دهد. عدم پرداخت هزینه های دولتی مانند آب، برق، تلفن، ایجاد راهبندان در خیابانها، اعتصاب و … همگی نمونه هایی از نافرمانی مدنی هستند. ولی نمی توان موارد را به اینها ختم کرد. هر کس و هر گروه بنا به شرایط خود می تواند شیوه هایی ابتکاری برای فلج .کردن حکومت بیندیشد و به اجرا درآورد ویژگی های نافرمانی مدنی درباره تعریف نافرمانی مدنی و خصوصیات آن اتفاق نظر کاملی وجود ندارد، اما با این وجود ویژگی های مشترکی دربین تعاریف مختلف یافت میشود که میتوان آنها را ذکر نمود. در ذیل با برشمردن این ویژگی ها تلاش در شناخت بیشتر و .بهتر این روش اعتراض مدنی خواهیم نمود شرافت آمیز بودن عمل نافرمانی مدنی این ویژگی به جدیت، صداقت و اعتقاد اخلاقی اشاره دارد که با توسل به آن، نافرمانان مدنی قانونی را نقض می کنند. برای بسیاری از اشخاص نافرمان، نقض قانون از سوی آنان، نه تنها خواسته ای ناشی از عزت نفس و استحکام .اخلاقی آنهاست، بلکه از روی ادراک آنها از مصالح جامعه خود نیز می باشد
واما ویژگی دیگر ارتباطگیرانه بودن عمل نافرمانی مدنی در نافرمانی مدنی از قانون، شخص معمولا دارای دو هدف موازی می باشد. او نه تنها می خواهد مخالفت و انکار خویش را در برابر یک قانون یا سیاست مشخص ابراز دارد، بلکه می خواهد توجه عمومی را به این مساله خاص معطوف سازد و بدین وسیله برای تغییر آن قانون یا سیاست آنها را برانگیزاند. در نافرمانی مدنی، در یک جامعه نسبتا عادلانه، نافرمانان مدنی اکثریت را مخاطب خود قرار میدهند تا نشان دهند که از نظر آنان، اصول عدالت که عامل همکاری بین انسانهای آزاد و برابر میباشد، توسط سیاستگذاران رعایت نشده .است همچنین عدم خشونت یا مسالمت امیز بودن عمل نافرمانی مدنی از ویژگی های دیگر است یک موضوع مناقشه انگیز در مباحثه بر سر نافرمانی مدنی مساله عدمخشونت یا مسالمت آمیز بودن آن است. گفته می شود که عدم خشونت اثرات منفی نقض قانون را تقلیل می دهد. بعضی از نظریه پردازان از این هم فراتر می روند و می گویند که اساسا نافرمانی مدنی بنابر تعریف آن عملی غیر خشونت آمیز است. بر طبق این نظر اعمال خشونت آمیزی که احتمال آسیب رساندن دارند، با نافرمانی مدنی بهعنوان یک روش ارتباط با مخاطبان ناسازگار است. زیرا که هر نوع تعرضی به آزادی های مدنی دیگران، منجر به خدشه دار کردن اصالت عمل شخص نافرمان میگردد. علاوه بر این، عدمخشونت باعث ریسک کمتر دشمن تراشی در بین متحدان و یا تشدید ناسازگاری مخالفان می شود. ضمنا عدمخشونت توجه عمومی را منحرف نمی سازد و شاید باعث گردد که بهانه مقامات جهت استفاده از اقدامات متقابل خشونت آمیز در برابر معترضان را از آنها بگیرد
دوستان ومهربانان همیشه همراه بحث نافرمانی مدنی به این گفتار ختم نمی شود با توجه به تراکم وتنوع برنامه ها ی رادیو فرهنگ وبرای انکه گفتارها در خورحوصله وتوجه شما عزیزان قرار بگیرد مباحث را کوتاه ومختصر نموده ایم واما درهفته اینده به ارائه مدل مبارزه منفی و نافرمانی مدنی به روش گاندی وهانتینگتون خواهیم پرداخت ونیز به نظریاتی در این باره اشاره خواهیم کرد با ما باشید در ادامه بحث نافرمانی مدنی در هفته اینده ایزد یارو یاورتان باد