دوستان همیشه همراه رادیو فرهنگ صمیمانه ترین درودها نثار قلب مهربانتان ، امروز بار دیگر با من سارا خواهید بود در برنامه ای از سری برنامه های گفتمان سیاسی روز :
با توجه به حال وهوای سیاست روز ایران وفعالیت گروههای اپوزوسیون ونیز گروههای فعال سیاسی در حوزه مشروطه سلطنتی، امروز قصد داریم به موضوع حکومت های پادشاهی (مونارکی) وانواع آن بپردازیم.
در اینجا این سوال مطرح است که ایا ایران بار دیگر به دنبال احیای حکومت پادشاهی از نوع نوین آن می باشد؟….از آنجا که در کشورهای مشروطه سلطنتی چون سوئد از سال ۲۰۱۲ زمزمه های تغییر ساختار سیاسی به لحاظ حذف پادشاهی ولغو این جایگاه و محدود کردن اختیارات آن درقانون اساسی کشور شنیده شده وگروههای جمهوری خواه در این زمینه فعالیت می کنند، به راستی آیا ایران می بایست راه رفته وآزموده شده ی کشورهای توسعه یافته را برود ویا این ساختار تاریخی ملت ایران است که از سلطنت محمد رضا شاه پهلوی به سلطنت مطلقه موروثی ومستبدانه ملایان تن می دهد وهر بار با تغییر ژنتیکی جدید پادشاه ونظام پادشاهی می افریند وتاریخ را به تکرار باز می جوید، شاید لازم باشد پیش از انکه شعار سلطنت ودرخواست پادشاهی مشروطه را سر بدهیم
درک وفهم سیاسی خویش را نسبت به این نظام وانواع آن بالا ببریم وبه راستی تصور ما از نظام پادشاهی مطلقه ومشروطه سلطنتی چیست .در این برنامه به تفاوتها انواع ساختار پادشاهی وبخشی به مشروطه سلطنتی می پردازیم ودر برنامه ی بعد سیر مشروطه سلطنتی وحکومت پادشاهی در چند کشور توسعه یافته وپیشرفته دنیا و وسپس چالش های این ساختار رادر ایران را دنبال می کنیم
در منابع ورفرنس های علمی علوم سیاسی پادشاهی را به چهار دوره تقسیم نمودند پادشاهی کهن عصر اهرام مصر دوره ای در تاریخ مصر باستان از سلسلۀ سوم تا هشتم حدود ۲۵۷۵ تا ۲۱۳۰ قبل از میلاد
پادشاهی نو یا میانه دوره ای در تاریخ مصر باستان از سلسلۀ هجدهم تا بیستم قبل از میلاد پادشاهی مطلقه نظامی پادشاهی که در آن قانون اختیارات پادشاه را محدود نمی کند پادشاهی مشروطه یا مشروطه سلطنتی ، نظامی پادشاهی که در آن اختیارات پادشاه به آنچه در قانون اساسی یا قوانین
کشور ذکر شده محدود است. در این برنامه محور عمده بحث ما ابتدا پادشاهی مطلقه وسپس به ساختار مشروطه سلطنتی خواهیم پرداخت

پادشاهی شاهنشاهی یا سلطنت Monarchy
شکلی است از نظام حکومتی که در آن فردی به عنوان رئیس کشور به نام پادشاه (ملک) یا شهبانو (ملکه) دارد. این عنوان معنای خاص نمادی دارد. هگل
ایرانزمین را نخستین دولت شاهنشاهی مینامد. مشروعیت پادشاه با توجه به معنای خاص دینی و نمادی مقامش ممکن است منزلت «پدر» ملت را به او بدهد فرمانروایی پادشاهی یا به صورت پادشاهی مطلقه است به معنای حکومت بدون مهار ونظارت بر اختیارات شاه است ، یا به صورت پادشاهی مشروطه به معنای حکومتی که در آن رئیس کشور پادشاه است، اما پادشاهی که در عین داشتن نقشهای مهم رسمی و تشریفاتی، تنها در موارد محدود و معین نقشی در حکومت دارد میباشد.
پادشاهی نظام حکومت یک نفره است که به صورت موروثی ادامه می یابد. انتخاب مردم دراین نوع حکومت هیچ نقشی ندارد. پادشاهی را میتوان به شکلهای موروثی، انتخابی، استبدادی و محدود یا مبتنی .بر قانون اساسی تقسیم کرد
.پادشاهی موروثی: به طور معمول فرزند بزرگتر بعد از پدر شاه میشود پادشاهی انتخابی: این نوع پادشاهی به گذشتهها تعلق دارد؛ و پادشاه را انتخاب میکرده اند، پادشاهی استبدادی: پادشاه حرف اول و آخر را میزد و خود او رئیس دولت بود وسرانجام پادشاهی محدود: که آن را مشروطه سلطنتی هم میگویند نوعی از .حکومت پادشاهی است که قانون اساسی قدرتهای آن را محدود میکند
معمولا جانشینی ارثی را صفت ویژه نظام پادشاهی میدانند، اما پادشاه ممکن است انتخابی باشد یا روا باشد که شاه جانشین خود را آزادانه تعیین کند یا با قرعه شاه را انتخاب کنند ، با نگاهی به این دسته بندی ها به راحتی در می یابیم که حکومت م یان در ایران .نوعی پادشاهی موروثی استبدادی در قالب سلطنت مطلقه ولایت فقیه است
واما مشروطه سلطنتی : پادشاهی مشروطه نوعی از حکومت است که در آن فرمانروا به عنوان شخص اول دولت در محدوده شروط نوشته شده در قانون اساسی کشور، فعالیت می کند؛ شاید بتوان گفت اصلی ترین و بزرگ ترین تفاوت میان پادشاهی مشروطه و پادشاهی سنتی این است که در یک نظام پادشاهی سنتی، پادشاه به عنوان یگانه قدرت سیاسی کشور عمل کرده و محدوده اختیاراتش توسط هیچ قانونی، مشخص نشده و او دارای قدرتی نامحدود است تا هر آنچه که تمایل دارد را انجام دهد
حال اینکه در یک نظام پادشاهی مشروطه و یا پارلمانی، شخص پادشاه هیچگونه قدرت سیاسی نداشته و حق دخالت در امور کشورداری و تصمیم گیری شخصی در راستای پیاده کردن اهداف و امیال خود را ندارد و اداره کشور بر عهده پارلمانی است که توسط مردم انتخاب می شوند؛ همچنین قانون اساسی، نقش مشخص و وظایف روشنی را برای پادشاه ترسیم کرده اند که دیگر شانس تبدیل شدنش، به یک حاکم توتالیتر و مستبد وجود نداشته باشد
بیشتر حکومت های پادشاهی مشروطه از یک سیستم پارلمانی برای اداره کشورشان بهره می برند که این شیوه دقیقا پادشاه را به یک سمبل برای برگزاری مراسم و سنت های تشریفاتی تبدیل می کند؛ البته این نحوه اداره کشور بستگی به قانون اساسی کشورهای مختلف دارد، برای مثال برخی قانون های اساسی به پادشاه مشروطه اجازه می دهند که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم نخست وزیر مورد علاقه خود را انتخاب کرده تا وی به عنوان شخص اول سیاسی .کشور عمل کند و به تمرین سیاست های مورد علا قه پادشاه، در کشور بپردازد
در گذشته برخی از پادشاهی های مشروطه به صورت دولت هایی فاشیست و یا با قوانین نیمه فاشیستی ( ایتالیای فاشیست و اسپانیای فرانکو ) و به کمک دیکتاتوری های نظامی، وجود داشته اند اما به کرات دیده شده که انجمن های پادشاهی نقش به سزایی در سرکوب نمودن کودتاهای برنامه ریزی شده توسط فاشیست ها و کمونیست ها به منظور به زیر کشیدن دولت های دموکراتیک، را بازی کرده اند
برای مثال می توان از تلاش برای کودتای سال ۱۹۸۱ در اسپانیا و همچنین کودتاهای ناموفق ۱۹۸۱ و ۱۹۸۵ در تایلند و نیز تلاش ناموفق کمونیست ها برای کودتا در جزیره گرنادا در سال ۱۹۸۳ نام برد؛ درباره رخدادهای مربوط .به اسپانیا و تایلند، تصمیمات گرفته شده توسط پادشاه بسیار سرنوشت ساز بودند
به طور کلی می توان سیستم پادشاهی مشروطه را یک شیوه حکومت دموکراتیک خواند که به هیچ وجه استبدادی نیست و مردم و گروه های مختلف سیاسی در آن از آزادی بیان و فعالیت کامل برخوردارند و این نوع از حکومت، تفاوت بسیاری با پادشاهی سنتی دارد که در آن شاه یکه سوار و همه کاره کشور است؛ البته باز هم چگونگی محدود کردن قدرت پادشاه مشروطه و نقش سیاسی اش، به قانون .اساسی کشور بستگی دارد و در کشورهای مختلف، متفاوت می باشد
خوب است بدانیم که: پادشاه در سیستم پادشاهی پارلمانی صرفا یک مقام تشریفاتی است و قدرت سیاسی ندارد- پادشاه بودن سمبل و نماد و یکپارچگی کشور است وحدود اختیارات شاه محدود به قوانینی است که در قانون اساسی نگاشته شده، همچنین
تمام وظایف پادشاه در سیستم پادشاهی پارلمانی سمبلیک است- در نظام مشروطه سلطنتی مجلس اگر تشخیص به نا کار آمدی پادشاه دهد از طریق قانون ویا یک رفراندوم یا تغییر می تواند تغییرات لازم را به وجود آورد
نظام پادشاهی پارلمانی یا همان سلطنت مشروطه بر مبنای شخص پادشاه اداره نمی شود بنابراین جنبه حکومت فردی ندارد. در یک نظام پارلمانی قدرت اصلی و واقعی در دست احزابی است که با کسب اکثریت، به شکل های مختلف، دولت و پارلمان را به تنهایی و یا در ائت ف با احزاب دیگر تشکیل می دهند. بدین ترتیب نخست وزیر «منتخب»، و «برآمده از فعالیت حزبی» به مثابه رییس
دولت، اساس قوه مجریه نظام پادشاهی پارلمانی است و نه نهاد پادشاهی یا شخص پادشاه
در نظام مشروطه سلطنتی ساختار حکومت بدین شکل تعریف می شود که مردم در انتخابات آزاد که رقابتی است میان احزاب وطرفدارانشان شرکت می کنند وبه انتخاب نمایندگان خویش می پردازند سپس از دل نمایندگان مجلس نخست وزیر انتخاب می شود که این نخست وزیر می تواند از دل یکی از احزاب اکثریت باشد وسپس نخست وزیر به چینش کابینه اهتمام می ورزد مجلس ونمایندگان بر حدود اختیارات پادشاه نظارت خواهند داشت نظام مشروطه سلطنتی حکومت پادشاهی سنتی ومطلقه مبتنی بر حکومت وپادشاهی یک فرد وخانواده او وتسلط بر همه مناصب وثروت ملت نیست
درحال حاضر در اروپا ۱٢ کشور، حکومت یا نظام مشروطه و پادشاهی دارند: بلژیک، دانمارک، سویس، لیختنشتاین، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، اسپانیا، بریتانیا، سوئد، موناکو و واتیکان. برخی از آنها عنوان های دیگری دارند مانند . شهریار در لیختنشتاین، دوک در لوکزامبورگ و پاپ در واتیکان
در آسیا نیز ۱٢ کشور نظام مشروطه و پادشاهی دارند: تایلند، عربستان سعودی، قطر، عمان، مراکش، اردن، مالزی، کویت، کامبوج، ژاپن، بحرین و امارات متحده عربی. عنوان برخی از آنها پادشاه نیست مانند امپراتور در ژاپن، رئیس در امارات متحده عربی، امیر در کویت و قطر و سلطان درعمان
به عنوان مثال در سوئد ازسال ۱۵۴۴ سلطنت موروثی شد و وارث تاج و تخت نیز پسر شاه یا یکی از مردان خانواده بود، اما درسال ۱۹۸٠ به درخواست کارل گوستاو شانزدهم، پادشاه کنونی سوئد، قید جنسیت فرزند یا فردی که باید ولیعهد شود برداشته شد و درحال حاضرنخستین فرزند او، ویکتوریا ولیعهد و پادشاه آینده ی سوئداست سوئد در حال حاضر نظام مشروطه سلطنتی دارد سکولار بوده وبر پایه چند حزبی اداره می شود و حزب سوسیال دمکراتها در آن از محبوبیت نسبتا بالایی برخوردارند،
از سال ۲۰۱۲ موج کاهش پشتیبانی از نظام سلطنتی به چشم میخورد و حمایت از جمهوری خواهی افزایش پیدا کرده است که طرفداران جمهوری خواهی خواهان کاهش اختیارات خانواده سلطنتی شده وتغییر قانون اساسی را پی گیری می کنند جمهوری خواهان پیش بینی می کنند تا ۶ سال اینده این تغییر صورت بگیرد.
دوستان عزیز شنونده به پایان بخش اول برنامه گفتمان سیاسی روز رسیدیم در برنامه اینده ابتدا به معرفی کشورهایی با نظام مشروطه سلطنتی پرداخته وسپس مشروطه سلطنتی در ایران را مورد مداقه وبررسی قرار می دهیم
تا برنامه ی بعد در پناه دانایی هنر زیبایی سالم بمانید وشاد باشید