دوستان وعزیزان شنونده رادیو فرهنگ سلام وعرض ادب بنده را پذیرا باشید ، از این هفته در این بخش از برنامه ها با من سارا خواهید بود با برنامه ای که رویکردی آموزشی در حوزه ی ادبیات سیاسی در گفتمان رایج سیاست واجتماع ایران رادنبال خواهد کرد در این سری برنامه ها سعی مان بر این است
که بتوانیم به باز خوانی وواکاوی واژه های سیاسی ای
بپردازیم که اغلب در فرهنگ واجتماع سیاست زده ما به کار می رود وچه بسیار از هموطنان ما هستند که در تفاسیر و.تحلیل های موجود ازاین مفاهیم مورد استفاده در گفتمان سیاسی اپوزوسیون داخلو خارج مفاهیم درست ودقیقی برداشت نمی کنند
از طرفی مردمی که قرار است در تعیین سرنوست سیاسی کشورشان خودآگاهانه بکوشند واز مسیر های مدنی وشیوه های دمکراتیک مطالبات خویش را اعلام وبازپس گیرند بی شک باید حداقل هایی از دانش گفتمان سیاسی را داشته باشند این مهم لازمه ی هر حرکت شعورمندانه سیاسی
از انجا که داشتن ائدیولوژی یعنی پشتوانه ی تئوریک وفلسفی ،استراتژی به معنای راهبرد وتعیین برنامه برای رسیدن به اهداف وبلاخره تاکیک وروش دستیابی به اهداف شرط لازم وکافی در مسیر حرکتهای سیاسی شعورمند می باشد در این راستا برنامه ی اشنایی با واژگان سیاسی در گفتمان سیاسی روز ایران قصد دارد در بخش تئوریک به اطلاع رسانی مفهومی از واژه هایی بپردازد که نقش مفهومی وکلیدی موثری در ادبیات اعتراضی ودمکراسی خواهانه مردم ایران دارد
این برنامه در مسیر روشنگری های مفهومی در حوزه ادبیات وواژگان سیاسی بوده وفارغ از سوگیری های حزبی وجناحی است. اما بدیهی است که همه ما در مسیر آزادی صلح دمکراسی ورهایی ایران از استبداد دینی همراه وهم مسیرهستیم
همچنین این برنامه با رعایت وحفظ مستندات ومنابع معتبر به معرفی شناختی مفهومی واژه ها می پردازد والبته تلاشما ن این است که به ساده ترین وقابل فهم ترین تعابیر که قابلیت فهم برای مخاطب عام را داشته باشد بسنده کنیم تا در بضاعت یک برنامه ی کوتاه رادیوی بگنجد در این راه از نظرات انتقادات وپیشنهادات شما استقبال می کنیم.
واما در اولین برنامه به واژه ی رفراندم می پردازیم
واژه ای که ذهن بسیاری از معترضین به ساختار حکومتی وسیاسی ایران اپوزوسیون های داخلی وخارجی ،روشنفکران وشبه روشنفکران سیاسی داخل وخارج را به خود مشغول ساخته است.
و مردم را به وادی سرگردانی مفهومی کشانده است به راستی مفهوم دقیق رفراندم چیست وشرط برگزاری رفراندمدر کدام جوامع تحقق می پذیرد با ما باشید در دقایق پیش رو
رفراندوم چیست؟
َهمهُ پرسی یا رفراندوم )به فرانسوی: Référendum( رایگیری مستقیم از همهٔ اعضای تشکیل دهندهٔ یک سازمان یا جامعه است برای رد یا تصویب سیاستی که رهبران یا نمایندگان پیشنهاد کردهاند. هدف همهپرسی پرهیز از قانونگذاری به زیان اکثریت جامعهاست. در نظامهای نمایندگی و پارلمانی جدید از همهپرسی تنها برای تصویب قانون اساسی یا تغییر اساسی درحکومت بهره میگیرند؛ ولی در برخی جامعههای کوچک برای همهٔ امور رأی همگان پرسیده میشود.
در واقع رفراندوم یا همه پرسی یک روش برای اعمال حق حاکمیت مردم توسط خودشان در نظام های سیاسی مردم سالار می باشد. در واقع همه پرسی به نوعی رای گیری مستقیم از تمامی اعضای یک جامعه یا حزب یا گروه برای رد کردن .و یا تصویب سیاست های رهبران می باشد، هدف از رفراندوم در واقع پرهیز از قانون گذاری به ضرر اکثریت افراد یک جامعه می باشد که در نظام های پارلمانی جدید از این روش برای تصویب قوانین اساسی و یا تغییرات اساسی در یک حکومت بهره می گیرند اما در برخی از .جوامع کوچک برای تمامی امور رای افراد پرسیده می شود
رفراندوم دارای دو نوع اجباری و اختیاری می باشد که اصولا برای تصویب متمم قانون اساسی رفراندوم اجباری برگزار می گردد
در رفراندوم اختیاری ممکن است نمایندگان مجلس تصمیم گیری در خصوص یک موضوع را به رای عمومی بسپارند و یا اینکه دولت می تواند حتی در غیاب مجلس و برخلاف نظر آن ها موضوعی را به رای عمومی واگذار نماید. امکان دیگری که در همه پرسی وجود دارد، این است که تمامی افراد حق درخواست و اعتراض دارند، به صورتی که اگر دولت قانونی را تصویب نماید و موضوع آنرا به همه پرسی نگذارد، افرادی که صلاحیت رای دادن دارند می توانند .درخواستی را مبنی بر اینکه موضوع را به همه پرسی بگذارند، امضا کنند رفراندوم عموما در کشورهای دموکراتیک برگزار می گردد که تعداد افراد لازم برای این درخواست براساس قوانین کشورها از ۵ تا ١۵ درصد مجموع رای دهندگان در آخرین انتخابات می باشد
وامااساس شکل گیری رفراندوم:
زمانی که جمعیت ها رشد کرد و دولت ها و شهرها شکل گرفتند نیاز شد که یک سری از افراد برای سازماندهی امور جامعه قدرت را بر دست بگیرند و بدست خود مردم نیز انتخاب شوند. براساس یافته های باستان شناسان مدارکی از پیشینیان کشف شده است که گویا بزرگان آن شهر در یک جا جمع می شدند و پیرامون مسائل مهم با یکدیگر تصمیماتی می گرفتند که اصولا این اتفاق در زمان .بروز جنگ ها می افتاد ، البته رفتار هیچ یک از این افراد تحت کنترل کامل و دقیق نبود و رفتار و .تصمیمات آن ها خود به خود به عنوان قانون تلقی می گشت
پس از گذشت مدتی نظام حکومتی جدیدی شکل گرفت که در آن نقش مردم جامعه تعریف شده و پر رنگ تر بود. این نظام حکومتی جدید در شهرهای یونان باستان ایجاد شد و “دموکراسیا” نام گرفت که متشکل از دو کلمه ی دموس به معنای مردم و کراسیا به معنای فرمانروایی بود که در واقع به معنی مشارکت .مستقیم مردم و افراد جامعه در اداره ی جامعه بود در همه پرسی یونان باستان، مردم در نشست هایی گرد هم می آمدند و در خصوص مسائل مهم و اساسی جامعه صحبت کرده و رای گیری می کردند و تصمیم نهایی را می گرفتند تا در جامعه اجرایی گردد
پس از یونان، روم هم شیوه حکومتی جمهوری را برای اداره کشور انتخاب کرد: رومیهای باستان در سال ۵٠٩ پیش از میلاد، حکومت پادشاهی را برانداختند و نظام جمهوری برقرار کردند.
برای اولین بار حکومت موروثی از بین رفت و رومیها به این نتیجه رسیدند که مردم نمایندگان مجلس را انتخاب کنند و امپراتور توسط نمایندگان مردم به قدرت برسد و توسط همان مجلس تحت کنترل و نظارت باشد. در واقع معنی ” جمهوری” به معنی “حکومت مردم” است” البته این شیوه حکومتی هم در روند شکلگیری و پیشرفت خود تغییرات زیادی داشت
پاتریستنها که اشرافزاده و از طبقات مرفه جامعه بودند، خود را وارثان مادام العمر سنا دانسته و به عوام اجازه ورود به مجلس و شرکت در تصمیمگیریها را نمیدادند.
اما مردم عادی خواهان شرکت هرچه بیشتر در روند اداره کشور بودند. در اثر اعتراضات مردم، مجلس دیگری به نام عوام تشکیل شد. این مجلس حق
قانونگذاری نداشت اما میتوانست با ارسال نمایندگانی به جلسات سنا، در تصویب قوانین نظارت عموم مردم را اعمال یا از تصویب قوانینی علیه منافع مردم جلوگیری کند. البته این تغییرات در شیوه حکومت به همینجا ختم نشده و در سراسر جهان همواره بحثهای زیادی بر سر شیوه حکومت شدهاست. گاه حتی مردم برای اجرای حق خود در انتخاب شیوه اداره امور کشور شان انقلاب کردهاند مانند انقلاب فرانسه.

واما در ایران
رویای رفراندوم همواره جزیی از بازی سیاست در ایران بوده است. نخستین رئیس جمهور ایران ابوالحسن بنیصدر در اوج تقابل با حزب جمهوری اسلامی در اردیبهشت ١٣۶٠ چنین پیشنهادی را روی میز گذاشت که طوفانی به پا کرد. تکنوکراتهای حزب کارگزاران در سال ١٣٧۵ پیشنهاد همهپرسی اصلاح قانون اساسی و نوعی ریاست جمهوری مادام العمر برای هاشمی رفسنجانی را مطرح کردند. اصلاح طلبان در سال ١٣٨١ زمانی که دولت و مجلس را در اختیار داشتند خواستار یک رفراندوم سراسری پیرامون نظارت استصوابی و اختیارات رئیس جمهور شدند.
محمود احمدی نژاد در اسفند ١٣٨٨ و در کشاکش با مجلس وقت پیرامون طرح هدفمندی یارانهها طی یک مصاحبه تلویزیونی خواستار همهپرسی شد. حسن
روحانی هم قب ًلا یک بار دیگر – دی ماه ١٣٩٣- در جریان مذاکرات برجام بحث همهپرسی را به میان کشیده بود. به موازات این کنشهای داخلی، مخالفان جمهوری اسلامی نیز طی تمام چهار دهه گذشته طرح رفراندوم پیرامون اصل ولایت فقیه را به عنوان یک راهکار استراتژیک تبلیغ کردهاند
در قیاس با جوامع دموکراتیک، حافظه تاریخی ایرانیان خاطرات چندان مفصل یا شیرینی از همهپرسی ندارد. رفراندوم اساسًا مکانیزمی مدرن برای حل و فصل اختلافات کلان و تمکین طرفهای درگیر به یک راه حل نهایی است. با این حال هیچ یک از پنج رفراندومی که تاکنون در تاریخ سیاسی ایران برگزار شده نتوانسته است چنین اجماعی ایجاد کند. در هر پنج تجربه تاریخی ما ایرانیها، توسعه نیافتگی سیاسی و مشکلاتی مثل دخالت خارجی، عدم تمکین گروههای اقلیت یا بازی مزَورانه حکومت باعث شده که رفراندوم عم ًلا به ضد خود و نقطه آغاز مناقشاتی حادتر تبدیل شود
همه پرسی های برگزار شده در تاریخ ایران
انحلال مجلس و بقای دولت مصدق در ٢١ مرداد ١٣٣٢ – انقلاب سفید محمدرضا پهلوی در ۶ بهمن ١٣۴١ – انقلاب “شاه و مردم” و رای آری یا نه به جمهوری اسلامی در ١٢ فروردین ١٣۵٨ – رای گیری در خصوص قانون اساسی در ١٢ آذر ١٣۵٨ – اصلاح قانون اساسی در تاریخ ۶ مرداد ١٣۶٨
وبراستی ایا ایران شرایط برگزاری رفراندم وهمه پرسی را دارد؟
همه پرسی بر اساس قانون اساسی کشورمان که حتما باید تحت نظارت شورای : نگهبان صورت پذیرد و به اجازه ی رهبر ایران و یا با درخواست دو سوم از نمایندگان می باشد که مقدم بر تمامی این ها
اجازه ی رهبری است در چنین فضای دیکتاتوری
که نقض شرط اول یعنی نبود دمکراسی وخلا یک حکومت دمکراتیک نقض ماهوی معنای رفراندم را به دنبال خواهد داشت
. ایا به راستی رفراندم معنای واقعی خود را پیدا می کند؟
وانچه امروز اپوزیسیون های داخلی وخارجی را به چالش مفهومی این واژه واد اشته است نقص ماهوی معنای رفراندوم در فضای دیکتاتوری وحکومت استبداد دینی است عده ای بر آنند تا درصدد اثبات این مدعا بر آیند که می توان تغییر ساختار حکومت را به همه پرسی مردمی گذاشت وعده ای دیگر در رد این مدعا رفراندم را پس از فروپاشی حکومت مستبد دینی ودر فضای دمکراتیک جامعه دنبال می کنند..
ودر این میان عده ای محافظه کارانه می کوشند تا با اوردن لفظ همه پرسی ورفراندم زیر نظر سازمان ملل به مدعای خویش رنگ وبویی دمکراتیک بدهند
به هر روی مردم ایران با داشتن حداقل دانش سیاسی در باب مفاهیم به کار رفته در بحث وجدل های اپوزوسیونهای داخلی وخارجی باید به این باور وخویش اگاهی برسند که شرط لازم وکافی برای یک انتخابات ازاد را حصول به جامعه دمکراتیک بدون حضور چتر استبداد دینی بدانند وشاید رسیدن به این دوباور قوی وآگاهی از حقوق اولیه شهروندی بتواند در تغییر نگرش مردم از شور به شعور در ایجاد تغییر موثر باشد
شنوندگان عزیز وهمراهان صمیمی رادیو فرهنگ
به پایان اولین برنام از سری برنامه های
گام به گام با واژگان سیاسی در گفتمان سیاست واجتماع ایران رسیدیم بی تردید
از نطرات سازنده وپیشنهادات سازنده شما عزیزان بهره می بریم ودر مسیر اعتلا برنامه دست یارِی شما عزیزان صاحب نظر را صمیمانه می فشاریم
تا رنامه ای دیگر در پناه خرد ودانایی